Bàn chân bẹt ở trẻ là dị tật khá phổ biến ở các nước Châu Á và phương Tây. Bệnh lý này nếu không chữa trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hệ cơ xương khớp, khả năng vận động của bàn chân và gây ra những cơn đau nhức khó chịu. Vậy dấu hiệu nhận biết trẻ có bàn chân bẹt là gì? Điều trị bàn chân bẹt ở trẻ như thế nào?
1. Bàn chân bẹt là gì?
Bàn chân bẹt là tình trạng lòng bàn chân (vòm bàn chân) bằng phẳng, không có hõm cong tự nhiên khi đứng trên mặt sàn.
Vòm bàn chân có cấu tạo gồm các cơ và dây chằng nối xương ở phần giữa, trước và sau thắt chặt. Hầu hết trẻ sơ sinh đều có bàn chân bẹt (không có vòm bàn chân) do cấu trúc bàn chân của trẻ chủ yếu là các mô mềm. Khi trẻ đến độ tuổi từ 2 đến 3 tuổi, vòm bàn chân sẽ bắt đầu phát triển hoàn thiện. Ở giai đoạn này, nếu hõm bàn chân của trẻ vẫn chưa phát triển thì trẻ đã mắc chứng bàn chân bẹt.
2. Nhận biết dấu hiệu bệnh bàn chân bẹt ở trẻ em
Cha mẹ có thể nhận biết con của mình bị hội chứng bàn chân bẹt khi quan sát thấy lòng bàn chân của trẻ phẳng bì, có khuynh hướng áp cạnh trong (phần vòm) của bàn chân xuống đất khi đi đứng. Ngoài ra, khi cho trẻ đứng quay mặt vào tường, bạn có thể thấy góc cạnh mắt cá chân cong khá nhiều, khớp gối có xu hướng chụm vào nhau.
Nếu cho trẻ có bàn chân bẹt in hình bàn chân lên cát hoặc giấy trắng (làm ướt chân trẻ bằng nước màu) thì dấu in hiện rõ toàn bộ bàn chân, không để lại hõm cong. Bên cạnh đó, trẻ có thể thường xuyên phàn nàn về các cơn đau ở bàn chân, mắt cá, đầu gối hoặc có những biểu hiện vụng về hay gặp khó khăn trong khi chơi thể thao.
3. Nguyên nhân gây bệnh bàn chân bẹt
Trẻ em có bàn chân bẹt có thể là do:
- Dị tật bàn chân bẹt bẩm sinh do di truyền nếu ba mẹ có tiền sử bị hội chứng bàn chân bẹt.
- Các mô kết nối ở chân bị kéo giãn và sưng do hoạt động quá sức, mang giày không phù hợp, chấn thương, tuổi tác gia tăng, béo phì, viêm khớp mãn tính.
- Dây chằng lỏng lẻo: Dây chằng là một dải mô kết nối các xương với nhau, giữ vai trò quan trọng trong việc định hình vòm cong bàn chân. Khi dây chằng lỏng lẻo, các xương bàn chân không được cố định tốt, dẫn đến mất vòm cong bàn chân.
- Chênh lệch chiều dài của hai chân: Nếu 1 trong 2 chân dài hơn bên còn lại, bàn chân của bên chân dài hơn sẽ có vòm phẳng hơn nhằm tạo sự cân bằng. Mất cân bằng chiều dài chân có thể gây ra sự bất thường ở cột sống như vẹo cột sống.
- Mất mô kết nối trong cơ thể do hội chứng hội chứng Ehlers-Danlos và hội chứng tăng động khớp.
- Các bệnh ảnh hưởng đến cơ và dây thần kinh như bại não, nứt đốt sống, loạn dưỡng cơ.
4. Bàn chân bẹt ở trẻ có nguy hiểm không?
Tác hại của bàn chân bẹt sẽ trở nên nghiêm trọng hơn nếu bệnh lý này không được phát hiện sớm, điều trị kịp thời. Bởi lẽ, vòm bàn chân có vai trò rất quan trọng trong việc chịu lực, cân bằng, giúp đi đứng nhẹ nhàng và giảm phản lực từ mặt đất dội lên bàn chân. Với những trẻ mắc chứng bàn chân bẹt (không có vòm bàn chân) sẽ gây mất cân bằng cả cơ thể, khả năng vận động hạn chế, chạy nhảy dễ bị ngã do bàn chân không đủ linh động.
Ngoài ra, dị tật bàn chân bẹt ở trẻ em còn gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm khác như:
Biến dạng bàn chân: Trẻ có bàn chân bẹt khi đi lại, phần cạnh trong của bàn chân sẽ áp sát xuống mặt đất, lâu dần sẽ khiến bàn chân bị biến dạng.
Viêm hoặc thoái hóa khớp gối: Cấu trúc bàn chân bẹt khiến các xương ở cẳng chân xoay khi người bệnh đi lại và chạy nhảy, dẫn đến khớp gối cũng bị xoay lệch. Đây chính là căn nguyên gây viêm, thoái hóa khớp gối.
Ảnh hưởng đến lưng và cổ: Sự mất cân bằng cơ thể cũng có thể ảnh hưởng đến lưng và cổ, gây ra các cơn đau khó chịu tại khu vực này.
Có nguy cơ cao mắc nhiều bệnh lý khác: Cong vẹo cột sống, ngón chân cái có cấu trúc bất thường, viêm bao hoạt dịch ngón cái, gãy xương, đau xương cẳng chân, viêm khớp bàn chân, gai gót chân, viêm cân gan chân…
5. Khi nào trẻ nên đi khám bàn chân bẹt?
Bàn chân là nền tảng nâng đỡ toàn bộ cơ thể. Việc chậm trễ trong chữa trị hội chứng bàn chân bẹt có thể dẫn đến những hậu quả khó lường.
Trẻ em nên được thăm khám bàn chân bẹt từ sớm sẽ giúp quá trình điều trị đơn giản và dễ dàng hơn, đặc biệt là trẻ từ 3 đến 7 tuổi. Đây được ví là “độ tuổi vàng” điều trị bàn chân bẹt ở trẻ, bởi nếu chữa trị đúng cách trẻ có thể có một cuộc sống bình thường, không hạn chế trong các hoạt động.
Vì vậy, khi nhận thấy trẻ có các dấu hiệu bàn chân bẹt, bố mẹ nên đưa trẻ thăm khám càng sớm càng tốt để tránh bỏ lỡ “độ tuổi vàng” chữa trị bàn chân bẹt.
6. Cách điều trị bàn chân bẹt ở trẻ em
6.1. Phẫu thuật bàn chân bẹt – Khi nào cần thực hiện?
Sử dụng phương pháp phẫu thuật không được các bác sĩ khuyến khích để điều trị bàn chân bẹt cho trẻ dưới 8 tuổi hoặc gặp dị tật ít nghiêm trọng vì tồn tại nhiều rủi ro tiềm ẩn, mất nhiều thời gian hồi phục. Phẫu thuật chỉ áp dụng trong trường hợp trẻ gặp vấn đề dị tật về chân quá nặng, cấu trúc xương biến dạng nghiêm trọng…
Nhiều người không có vòm bàn chân thường có xu hướng lựa chọn phương pháp mổ bàn chân bẹt để điều trị. Tuy nhiên, họ không biết rằng thực tế giải pháp này không phải là lựa chọn tốt nhất cho mọi trường hợp. Bàn chân bẹt là một dạng…
6.2. Sử dụng đế chỉnh hình bàn chân
Nếu được phát hiện sớm, sử dụng đế chỉnh hình bàn chân là phương pháp an toàn, hiệu quả để điều trị bàn chân bẹt ở trẻ nhỏ.
Đế chỉnh hình là một dụng cụ hỗ trợ, được thiết kế đặc biệt theo kích thước bàn chân mỗi bé, đặt vào giày hoặc dép nhằm giúp tái tạo vòm bàn chân, nâng đỡ bàn chân và ngăn ngừa các biến chứng do bàn chân bẹt gây ra.
Với những trẻ từ 3 – 7 tuổi, thường xuyên mang đế chỉnh hình sẽ giúp tái tạo vòm chân hiệu quả, giúp cấu trúc bàn chân trở về vị trí cân bằng. Trẻ sau 7 tuổi đến đủ 12 tuổi, hiệu quả tạo vòm bàn chân sẽ thấp hơn và trẻ phải mang đế chỉnh hình trong thời gian dài.
Hiện tại, trên thị trường có rất nhiều loại đế chỉnh hình hay giày dành cho bàn chân bẹt. Những loại đế hoặc giày bán sẵn thường mềm, chế tạo theo các thông số bằng nhau, không đảm bảo kích thước chân trẻ nên không có tác dụng điều trị.
Trên thực tế, độ bẹt bàn chân mỗi người là khác nhau, mỗi chân có thể cũng khác nhau. Để mang lại hiệu quả điều trị, đòi hỏi đế chỉnh hình phải được thiết kế dựa trên các thông số bàn chân của trẻ. Chính vì vậy, thay vì lựa chọn các đế bán sẵn trên thị trường, bố mẹ nên đưa trẻ đến các đơn vị chữa bàn chân bẹt uy tín để đo kích thước bàn chân và làm riêng cho bé một đế chỉnh hình phù hợp.
6.3. Rèn luyện thể chất
Một số bài tập đơn giản như co giãn gót chân, nâng vòm bàn chân, lăn chân với bóng tennis… có thể hỗ trợ điều trị chứng bàn cho bẹt. Tuy nhiên, biện pháp này không phát huy hiệu quả tốt nếu chỉ tiến hành đơn lẻ, nên kết hợp việc rèn luyện với sử dụng đế chỉnh hình bàn chân.